Incident Reports
गंगालाल र दशरथलाई साक्षी राखेर प्रतिगमनको विरोध
2021-02-02
वि.सं १९९७ माघ १५ गते बिहान झिसमिसेमै गंगालाल श्रेष्ठ र दशरथ चन्दलाई विष्णुमती किनारमा रहेको शोभा भगवतिको जंगलमा पुर्याइयो । राणा शासनको विरोध गरेबापत पक्राउ परेका उनीहरूलाई केही दिनअघि फाँसीको सजाय सुनाइएको थियो ।
शोभा भगवती पुगेपछि दशरथ चन्दले कर्णेल नरशमशेरसँग ‘सक्ने भए गोली हानेर मार्’ भन्दै प्रतिवाद गरे । विवाद बढेपछि क्रोधित बनेका नरशमशेरले तत्कालै गंगालाल र दशरथलाई गोली हानी मारे । अहिले शोभा भगवति मन्दिर रहेको सडक किनारमा दुई अमर हीदको अर्धकद तथा पूर्णकदका दुईजोर शालिक राखिएका छन् ।
मंगलबार बहृत् नागरिक आन्दोलनसम्बद्ध अभियन्ताहरू यिनै दुई शहीदको सम्मानसहित विरोध प्रदर्शन गर्न शोभा भगवती पुगे । मन्दिरअगाडि रहेको पीपलबोटमा भेला भएका अभियन्ताहरूले कविता, गीत, नाटक र मन्तव्यमार्फत प्रतिगमनको विरोध गरे ।
विरोध कार्यक्रमको सुरुमा पाँचथरका सुजन आङ्देम्बे लिम्बूले आफ्नो मातृभाषामा गीत गाउँदै प्रतिगमनको विरोध गरे । उनको गीतमा मानिसको मुक्तिको लागि आफैंले संघर्ष गर्नुपर्ने कुरा समेटिएको थियो ।
त्यसपछि शिल्पी थिएटरको टोलीले दशरथ–गंगालाललाई फाँसी दिइएको झझल्को दिने नाटक ‘जनता जागेपछि’ प्रदर्शन गरे । युवा नाट्यकर्मीको नाटक हेर्न स्थानीयबासीको जम्मा भएका थिए ।
गोविन्द ओली, रवि श्रेष्ठ, अजय लामा, सञ्जय शाही, शेखर चापागाईंको टोलीको अभिनय तथा पवित्रा खड्काको निर्देशन रहेको नाटकमा कर्णेल नरशमशेर र गंगालाल–दशरथ बीचको अन्तिम संवाद देखाइएको थियो । राणाकालीन सैन्य पोशाकमा हतियार बोकेका कलाकार देख्दा स्थानीय दंग देखिन्थे । ती सैनिकले घिर्सादै गंगालाल र दशरथ चन्दलाई नरशमशेरछेउ ल्याए । त्यहाँ सरकारी सैनिकका कर्णेल नरशमशेरले माफी मागे बाँच्छौं भन्दै दुवैलाई फकाउन खोजे । तर निडर स्वभावका दशरथले सक्ने भए गोली हानेर मार् भन्दै नरशमशेरको निन्दा गरे । यसको केहीबेरमा नै गोली चलेको ठूलो आवाज आयो ।
नाटकको यो दृश्य हेरिरहेका ७० वर्षीय रामहरि सुवेदी आफूले बाबु–काकाबाट सुनेको घटना प्रत्यक्ष हेर्न पाउँदा खुसी देखिन्थे । सुवेदीले अनलाइनखबरसँग भने, ‘शहीदहरूलाई शोभा भगवतीमा गोली हानेको सुन्दै आएको थिएँ । कसले कसरी गोली हानेको रहेछ आज थाहा पाएँ !’
शहीद दशरथको भूमिका निभाएका कलाकार रवि श्रेष्ठले ऐतिहासिक विषयमा अभिनय गर्दा गौरव महसुस गरेको सुनाए । ‘नाटकबाट मैले कोही पनि दमनभित्र बस्न हुँदैन भन्ने कुरा बुझेँ । देश र जनताको लागि अन्याय हुँदा हामी स्वयं पनि मर्न डराउनु हुन्न रहेछ भन्ने बोध भयो’ उनले अनलाइनखबरसँग भनेका छन् ।
Details and Impacts
| Violent / Non-violent | Nonviolent |
| Primary Form | Other forms of non-violent protest |
| Primary Cause | Contestation over Constitution and federal restructuring |
| Actor 1 - Number of people | 25 |
| Actor 1 - Affiliations | CSO/NGO |
| Actor 1 - Youth | unknown |
| Actor 2 - Number of people | n/a |
| Actor 2 - Affiliation (Target) | Government and civil servants at central level |
| Actor 2 - Youth | na |
